Λεξη Νοεμβριου: Χαλκεια

Εορτή που λάμβανε χώρα στην Αθήνα την τελευταία μέρα του μηνός Πυανοψιώνος, του σημερινού Νοεμβρίου. Το όνομά της σημαίνει εορτή των μεταλλουργών και προέρχεται από τον όρο χαλκός, εξ ου και χαλκεύς, που σημαίνει μεταλλουργός, πιθανότατα δε ανάγεται στην Εποχή του Χαλκού. Ήταν αφιερωμένη στον Ήφαιστο και την Αθηνά Εργάνη μαζί, ως προστάτες των τεχνών, των εργατών και της χειρωνακτικής εργασίας.

Κατά τη διάρκεια της εορτής στηνόταν ο αργαλειός από τις ιέρειες της Αθηνάς και τις αρρηφόρους και άρχιζε έτσι η διαδικασία ύφανσης του περίφημου πέπλου που προοριζόταν για το άγαλμα της Αθηνάς κατά τα επόμενα Παναθήναια, εννέα μήνες αργότερα, κατά τον μήνα Εκατομβαιώνα.

Οι αρρηφόροι ήταν νεαρά κορίτσια όχι μεγαλύτερα από επτά ετών, επιλεγμένα από τον άρχοντα βασιλέα ανάμεσα σε τέσσερεις αριστοκρατικές Αθηναϊκές οικογένειες που είχαν ορίσει οι Aθηναίοι πολίτες. Τα κορίτσια αυτά δεν ύφαιναν τα ίδια τον πέπλο, απλώς βοηθούσαν στο στήσιμο του αργαλειού και την αρχή της ύφανσης. 

Σοφοκλής, Απ. 844.2 (Radt): “βᾶτ᾽εἰς ὁδὸν δὴ πᾶς ὁ χειρώναξ λεώς, | οἳ τὴν Διὸς γοργῶπιν Ἐργάνην στατοῖς λίκνοισι προστρέπεσθε”. 

Προχωρήστε όλοι εσείς που εργάζεσθε σε χειρωνακτικές εργασίες, εσείς που λατρεύετε την κόρη του Διός με το φοβερό βλέμμα, την Αθηνά Εργάνη.