Εργαστηριακες αναλυσεις

Geometric amphora fabric NAM 2007.JPG

Εργαστηριακή μελέτη γεωμετρικού υφάσματος στο στερεοσκόπιο. Φωτογραφία Σ. Σπαντιδάκη.

Εργαστηριακή μελέτη γεωμετρικού υφάσματος στο στερεοσκόπιο. Φωτογραφία Σ. Σπαντιδάκη.

 

Οι τεχνικές που θα επιλεχθούν μπορεί να είναι επεμβατικές ή μη-επεμβατικές και καταστρεπτικές ή μη-καταστρεπτικές. Επεμβατικές είναι οι τεχνικές που απαιτούν τη λήψη δείγματος, ενώ μη επεμβατικές είναι οι τεχνικές που γενικότερα εφαρμόζονται επί τόπου στο εύρημα. Καταστρεπτικές είναι οι τεχνικές όπου το δείγμα καταστρέφεται κατά την ανάλυση, ενώ μη καταστρεπτικές είναι οι τεχνικές μετά την εφαρμογή των οποίων το ίδιο δείγμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ίδια ή άλλη τεχνική στο μέλλον. Ακόμη και τεχνικές που θεωρούνται μη-καταστρεπτικές, όπως η υπέρυθρη φασματοσκοπία και η ηλεκτρονική μικροσκοπία, είναι καταστρεπτικές όσον αφορά στα ανασκαφικά υφάσματα όταν απαιτούν την πίεση του δείγματος η πρώτη στην περίπτωση εφαρμογής FTIR-ATR και την επικάλυψη του δείγματος η δεύτερη στην περίπτωση χρήσης παλαιότερου τύπου μικροσκοπίου. Η επιλογή του τύπου ανάλυσης θα πρέπει να βασίζεται στην ισχύουσα νομοθεσία, στην επαγγελματική δεοντολογία καθώς και στην αξιολόγηση της πληροφορίας που θα δοθεί σε σχέση με την καταστροφή/αλλοίωση του δείγματος.

Οι αναλύσεις μπορούν να είναι ποιοτικές ή ποσοτικές. Οι ποιοτικές αναλύσεις δίνουν πληροφορίες για το είδος των υλικών και των στοιχείων, ενώ οι ποσοτικές δίνουν επί πλέον πληροφορίες για την ποσότητα αυτών στο δείγμα. Για να είναι ακριβής οι ποσοτικές αναλύσεις απαιτούν γενικότερα μεγαλύτερη ποσότητα δείγματος και επαναλαμβανόμενες εφαρμογές.

 

Οι αναλυτικές τεχνικές που μπορούν να εφαρμοστούν σε ανασκαφικά υφάσματα και συναφή υλικά μπορούν να διαχωριστούν σε πέντε γενικές κατηγορίες ανάλογα με τις πληροφορίες που παρέχουν:

1) ανάλυση της μορφολογίας των υφασμάτων και των ινών, όπως ακτίνες-Χ, αξονική τομογραφία (CT scanning), τρισδιάστατη σάρωση (3D scanning), στερεομικροσκοπία, οπτική μικροσκοπία, και ηλεκτρονική μικροσκοπία (SEM)

2) αναγνώριση και ταυτοποίηση υλικών (ινών και βαφών), καθώς και προσδιορισμό της κατάστασης διατήρησης, όπως ηλεκτρονικό μικροσκόπιο σάρωσης με ανίχνευση ακτίνων Χ (SEM-EDS), φασματοσκοπία περίθλασης ακτίνων Χ (XRD), φασματοσκοπία φθορισμού ακτίνων Χ (XRF), φασματοσκοπία υπέρυθρου με μετασχηματισμό Fourier (FTIR), φασματοσκοπία Raman, υγρή χρωματογραφία υψηλής απόδοσης (HPLC), και φασματοσκοπία μάζας (MS);

3) πιο εξειδικευμένη αναγνώριση και ταυτοποίηση υλικών, όπως αναλύσεις DNA.

4) χρονολόγηση, όπως ανάλυση ραδιενεργού άνθρακα 14 με επιταχυντή και φασματογράφο μάζας (14C-AMS) και

5) προέλευση, όπως αναλύσεις ισοτόπων στροντίου (87Sr/86Sr).

 

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Edwards H. G. M. και Wyeth P. 2005 Case Study: Ancient Textile Fibres. Στο H. G. M. Edwards και J. M. Chalmers (επ.) Raman Spectroscopy in Archaeology and Art History. Cambridge, The Royal Society of Chemistry, 304-324.

Howell D. 2005 Prioritising interventive treatments for textile materials. Στο P. Wyeth και R. Janaway (επ.) Scientific analysis of ancient and historic textiles. London, Archetype Publications, 69-70.

Moulhérat C. 1999 Le microscope électronique et le microscope métallographique inversé, nouveaux outils au service de l’identification des fibres minéralisées par les produits de corrosion métallique. In H., Meyer-Roudet  (ed.) À la recherche du métal perdu, nouvelles technologies dans la restauration des métaux archéologiques. Paris, Editions Errance, 63-64.

Moulhérat C. 2008 L’archéologie des textiles. Une nouvelle discipline au service de la connaissance et de la compréhension des sociétés humaines, L’actualité chimique, 318, 30-34.

Zissis V. G. 1955 Βαμβακερά, καννάβινα και λινά υφάσματα του 5ου π.Χ. αιώνος. Αποδίπλωσις και συντήρησις αυτών. Πρακτικά της Ακαδημίας Αθηνών, 29, 587-593.